De kracht van stem en afstemming
Radio als
verhalenmedium bij uitstek
De beste dingen in het leven komen langs als een trein, waar
je in kunt stappen. Je solliciteert er niet naar, je droomde er niet eerst van. Nee, de kans
doet zich voor en je kiest ervoor om het
te doen. Er zijn honderd redenen om het niet te doen en er is één reden om het
wel te doen: dit is jouw weg. Je gaat mee met die speciale man of vrouw, je neemt
die nooit verwachte baan aan, je maakt
de verre reis, of je koopt dat aparte huis.
Voor mij kwam de oproep anderhalf jaar geleden via twee presentatoren van een
leuk regionaal radiostation: “Wil je voor ons een verhalenprogramma komen verzorgen?”.
Het besluit was genomen binnen drie seconden; nou en of ik dat wilde. Ik had er nooit aan
gedacht, maar de trein kwam langs, dus springen maar. Hij rijdt door mooie landschappen en staat elke twee weken
stil op een klein stationnetje, ‘s zaterdagsmorgens
in de vroegte. Ik nodig een gast bij me uit
in de coupé. Hij of zij vertelt een verhaal en we gaan in gesprek over rode
draden en levensthema’s , over de verbinding van het persoonlijke verhaal van
mijn gast met elementen uit het verhaal. Inmiddels stopte ik zo’n dertig keer
op station Golfbreker CS. Steeds dezelfde opzet: mijn gast stelt zich voor, er
is muziek, passend bij het verhaal. Dan komt het centrale deel: mijn gast
vertelt, ik zwijg en ben aanwezig en actief luisteraar. Na een tweede muzieknummer
verkennen en verdiepen we samen het verhaal. Door mijn vragen probeer ik nieuwe vergezichten te openen.
Kort geleden zat tegenover mij de man met de baard en het
prachtige Keltische verhaal, naast hem een harpiste. Stem en muziek gingen een
mooie combinatie met elkaar aan. In de kerstvakantie had ik twee poppenkastspeelsters met een heus hoorspel in mijn studiootje. Ik
sprak met een slagzinbedenker, een familie-archiefontdekster, een clown, een wereldkampioen
marathon, liefhebbers van De Dijk, van
de Beatles en van de panfluit. Ik hoorde het
verhaal van een duikster op koraalriffen en van een pelgrima naar
Compostela. Literaire verhalen van grote schrijvers kwamen langs, religieuze
verhalen, reisverhalen van Ghana tot Mexico, van Parijs tot Zuid-Afrika en
vooral veel persoonlijke en soms kwetsbare verhalen.
Ik ben in die tijd van het medium radio gaan houden. Het is
indringender dan televisie en is met name geschikt voor verhalen. Er zijn geen
overbodige decors en make-up en kleding zijn niet van belang. Er zit een man of vrouw tegenover me met een stem en
een verhaal. Zo simpel is het. Mijn rol is die van luisteraar die ertoe
bijdraagt, dat het verhaal zo goed mogelijk uit de verf komt. Ik richt me op
mijn gast, geef vertrouwen en laat het
verhaal ontstaan in onze ontmoeting. Een
studioverhaal geeft grote intimiteit. Tegelijk weten we beiden, dat onze
stemmen weerklinken in huiskamers. Ze zijn soms achtergrondbehang voor het zaterdagse ontbijt, maar we hopen
dat hier en daar oren gespitst worden en mensen er even voor gaan zitten.
Hopelijk worden ze dan geraakt door het
verhaal van het ontstaan van de panfluit of van de Borobudur, de belevenissen
van de Arend en de Kip, van de reiziger, de stewardess, de wandelaar, de
pelgrim, de vluchteling, de duikster. We doen dat met alleen stem. Als ik iets
geleerd bij het maken van het verhalenprogramma is het wel de kracht van de
menselijke stem. Daarmee kun je ontroeren, verbazen, raken, informeren,
verwonderen. En als het bij ons in het studiootje in de Amersfoortse
binnenstad klopt, dan ontstaat er vaak iets
dat groter is dan wijzelf, het unieke verhaal. Dertig keer al werd ik verrast
door de gast tegenover me, die het lef had om de ontmoeting aan te gaan en het
kwetsbare verhaal voor een radiomicrofoon te vertellen. De verhalen ontroerden
me vaak of maakten me aan het lachen. Ze
waren heel verschillend, maar koud lieten ze me nooit.
Ik houd van radio, verhalend medium bij uitstek. Ik heb
ontdekt dat door de aanwezigheid van een microfoon en het besef van luisteraars
aan de andere kant van de lijn de ontmoeting krachtig wordt en focus krijgt.
Dat er verhalen kunnen ontstaan, waarbij de verteller soms verrast wordt door
de impact van het eigen verhaal. Dat geldt voor niet-ervaren vertellers, maar
ook voor de professionele vertellers tegenover me, die voor de microfoon een
andere ervaring opdoen dan bij hun podiumverhaal. We zijn afgestemd op elkaar
en laten ons verrassen door het verhaal. Verhalen verbinden!
Aat van der Harst, www.verhalenonderweg.nl
Leusden, 18 april
2016
Foto door Peter Putters, www.denozem.com
